Dwalen - een andere benadering
(gebaseerd op het artikel: "Why Wandering in Dementia Shouldn’t Get Such a Bad Rap" van thedementiaqueen.com)
>> Naar oorspronkelijk artikel
DWALEN ZIT IN ONZE NATUUR
Dwalen is een natuurlijke neiging van de mens. Dwalen is een manier om nieuwe ervaringen op te doen, om even te ontsnappen aan een geregelde en geordende wereld, om de vrijheid te nemen om je eigen keuzes te maken zonder vooropgesteld plan.
Lekker door de stad dwalen; nieuwe winkels ontdekken. In een boekwinkel zonder doel langs de schappen lopen; kijken of er iets leuks bijzit. Een fietstochtje zonder einddoel.
Het is ook een manier om een nieuw perspectief te krijgen op een probleem, of een uitweg te zoeken voor steeds weer piekeren, of het verminderen van een aanhoudende onrust - door een fysieke handeling alles weer een beetje op een rijtje proberen te krijgen. Het is een manier om te verwerken, om overzicht te krijgen, je nieuwsgierigheid te bevredigen, controle te hebben, te begrijpen, nieuwe ervaringen op te doen.
DWALEN EN DEMENTIE
Voor iemand met dementie, wiens gedachten onduidelijk zijn, wiens herinneringen geen logisch verband lijken te hebben, die niet zeker is van de plek waar hij zich bevindt, kan het een heel logische reactie zijn om overzicht te proberen te krijgen door te gaan bewegen. Om antwoorden, duidelijkheid te vinden, of misschien gewoon iets nieuws, iets spannends.
Daar ligt dus een verschil met weg willen lopen. Weglopen is gericht: naar buiten, terug naar huis, weg van hier. Dwalen heeft geen richting, geen doel; dwalen is een ontspannen bezigheid, open voor ervaringen en indrukken.
Er zijn diverse manieren om het dwalen, het bewegen te stimuleren, en tegelijkertijd beheersbaar te houden, zonder extra druk op de verzorgenden.
DWALEN ALS KANS
Dwalen is dus geen vervelende bijkomstigheid van het dementeren maar kan gezien worden als een kans voor mensen met dementie om meer grip op hun leven te krijgen en ondertussen goed te bewegen. Je kan dit stimuleren door routes te ontwerpen waarin rekening wordt gehouden met een positieve manier van dwalen.
UITGANGSPUNTEN OM BEWEGEN TE STIMULEREN
Het is belangrijk om de wandeling echt een 'ommetje' te laten zijn. Heen en weer lopen over een gang die aan het einde doodloopt, is niet fijn. Steeds weer uitkomen bij die lift waar je niet in mag, maakt onrustig en leidt af van een ontspannen wandelingetje. Een 'parcours' daarentegen, waar je van indruk naar indruk loopt, blijft interessant en heeft geen onnodige stressmomenten.
Om beweging te stimuleren en interessant te houden, dient er een afgewogen verdeling te zijn van prikkels en oriëntatiepunten. Niet de hele tijd indrukken en aandachttrekkers, maar goed gedoseerd, met voldoende rust, om te bewegen, even stil te staan, en weer verder te lopen.
Het is belangrijk om de ruimte(s) waar doorheen bewogen wordt veilig en begrijpelijk te maken:
- Een goed lichtniveau, zodat je ziet waar je bent en waar je heengaat. Liefst veel daglicht.
- Een vloeiende beweging: grote contrasten in de vloer lijken op een afstap of afgrond; dat maakt je onzeker.
- Duidelijke doorgangen: onderscheid tussen deuren waar je doorheen kunt (duidelijk herkenbaar als deur, eenvoudig te openen, evt. met glas om te zien wat erachter is) en deuren die alleen voor verzorgend personeel toegankelijk zijn. Om misverstanden en dus frustratie en stress te voorkomen, is het aan te bevelen om die deuren zoveel mogelijk te camoufleren.
- Het dwalen door een afdeling dient ook voor de verzorgenden beheersbaar te zijn, en geen extra werkdruk op te leveren. Mensen moeten zelfstandig door de ruimte kunnen bewegen.
- Gevaarlijke situaties of niet toegankelijke ruimtes zijn uitgesloten van de route, zodat er geen misverstanden ontstaan of extra uitleg nodig is.
- Dwalen is bewegen en dat is goed voor mensen met dementie, het helpt de voortdurende achteruitgang van het dementieproces te vertragen. Maar teveel bewegen is niet goed, leidt tot oververmoeidheid en levert valgevaar op. Het is daarom belangrijk om duidelijke rustpunten op te nemen: zitjes langs de route. Maar ook de route laten uitkomen bij een gemeenschappelijke ruimte waar iets te beleven valt, of waar het juist heel rustig is.