Wat zie je als je kijkt door de ogen van een oudere?
Hoe hebben veranderingen in het gezichtsvermogen invloed op de perceptie van ouderen; hoe kunnen ontwerpers daar inzicht in krijgen; en wat zijn de gevolgen voor ouderen wanneer door Alzheimer de wereld nog moeilijker te lezen valt?
In dit artikel proberen we bij benadering te illustreren op wat voor manier de visuele indrukken van ouderen door verminderd gezichtsvermogen afwijken van die van jongere mensen - en daarbij de gevolgen te benoemen die daaruit voort kunnen komen voor de perceptie van een dementerende oudere.
Onzekerheid, angst voor een onbekende situatie, verwarring, ontheemd zijn, agitatie, schaamte
Gemoedstoestanden die veroorzaakt kunnen worden door gebrek aan herkenning, door verkeerde interpretatie van ruimtes of voorwerpen, of door illusies die in de hersenen gegenereerd worden hebben vaak te maken met een letterlijk veranderende kijk op de wereld.
Voorbeelden:
Servies en bestek op een schoon wit tafellaken.
Geen contrast - een witte waas zonder aanwijzing.
Een herkenbaar tafereel: de eettafel.
Een nette, hygiënische badkamer.
Geen contrast - een witte klinische ruimte zonder aanwijzing of oriëntatie.
Herkenbaar: een toilet, een wasbak, de wc-rol, de handdoek.
Een rustige harmonieuze woonkamer.
Een grijze ruimte, waarin je onzeker raakt over de prezieze plek van de stoel. Vanwege de vermindering van de lichtdoorlatendheid van het oudere oog, met name in het blauw-spectrum, wordt de kleurperceptie (met name van lichte, koele kleuren) veel zwakker.
Contrast is beter, waardoor voorwerpen beter herkenbaar zijn. Een contrasterend gordijn benadrukt het raam.
Een lift met een verzorgd vormgegeven interieur.
Een donker vlak in de vloer, dat wel eens een afstap of een diep gat zou kunnen zijn. Hierdoor raak je onzeker of je wel verder moet lopen.
De kleur van het vloervlak loopt door in de lift.
Visuele illusies
Door dementie wordt het vermogen verminderd om een indruk of situatie te kunnen plaatsen
en de juiste interpretatie te geven. Hierdoor is iemand met Alzheimer eerder gevoelig voor illusies.
Dit is een van de oorzaken van verwarring bij dementerende ouderen: door de hersenen wordt
een situatie verkeerd geïnterpreteerd, en worden de verkeerde conclusies getrokken.
Een decoratief 'nostalgisch' behang.
Met verminderd gezichtsvermogen in combinatie met dementie zie je misschien een angstaanjagende visuele illusie...
Decoratieve en niet snel besmettelijke meubelstoffen.
Met verminderd gezichtsvermogen in combinatie met dementie zie je misschien hardnekkige en frustrerende vlekken of pluisjes, die je niet weg kunt halen.
Een 'klassieke, nostalgische' staande kapstok.
Met verminderd gezichtsvermogen in combinatie met dementie zie je misschien een 'klassieke, nostalgische' staande kapstok.
Een spiegel maakt ruimtelijk; een afbeelding ingelijst achter glas is leuk om naar te kijken.
Met verminderd gezichtsvermogen in combinatie met dementie zie je misschien iemand die je met stelligheid meent te herkennen, of juist schimmen van moeilijk te herkennen personen.